Hierna beschrijven we de volledige extractie van een slachtoffer uit een voertuig. Deze stappen mogen enkel uitgevoerd worden als de patiënt bij bewustzijn is en stabiele parameters heeft. Bij een onstabiel of onbewust slachtoffer is een tussenoplossing de zogenaamde ‘versnelde extractie’. Bij cardiorespiratoire stilstand vervallen uiteraard alle protocols en is alleen de ABC regel van toepassing (zie hiervoor de specifieke opleidingen).
Een extractieteam bestaat ideaal uit zes personen. Deze personen hebben allemaal een min of meer vaste positie.
Geen twee situaties zijn gelijk. Een voertuig kan op de zijkant liggen, of één portier kan zich in de banden bevinden waardoor je de inzittende verplicht langs de andere zijde moet benaderen. Ook de rolkooi speelt ons soms parten. En alsof het dan nog niet moeilijk genoeg is, wordt in sommige voertuigen al op voorhand een specifiek extractiesysteem ingebouwd. Hoedanook kunnen we het aantal meest courante situaties herleiden tot zes, en het aantal extractiesystemen tot drie.
1. KED, personenwagen, extractie van de piloot langs linkerzijde. 2. KED, personenwagen, extractie van de piloot langs rechterzijde. 3. KED, mono-seat, extractie langs links of rechts. 4. KED, Le Mans, extractie langs links of rechts. 5. LEAR seat, Formule 1 en Formule 3000 6. KEL, GT’s
De eerste drie situaties worden met KED uitgevoerd, bij de laatste twee zit het extractie-apparaat al ingebouwd in het voertuig. Bij situatie 1 en 2 moet men ook het spiegelbeeld rekenen, dit is respectievelijk: extractie van de co-piloot langs de rechterzijde, en extractie van de co-piloot langs de linkerzijde. In deze gevallen zijn de posities ook het spiegelbeeld van elkaar.
Als basis en meest voorkomende situatie wordt hieronder de extractie langs linkerzijde van de piloot beschreven (situatie 1).
Inleiding
De zes posities worden volgt ingedeeld (klik op de link om rechtstreeks naar de beschrijving te gaan):
1. Dokter
2. Links-achter
3. Rechts-achter
4. Links-voor
5. Rechts-voor
6. Materiaalmeester
Soms worden ook Engelse termen gebruikt; letterlijke vertaling zoals left for, right after/back, etc… sommigen spreken ook van ‘lifter’ left/right (resp. links-achter en rechts-achter) en ‘assistent’ left/right (resp. links-voor en rechts-voor), anderen spreken van ‘leader’ (links-achter) en ‘rigger’ (rechts-achter). Omdat sommige van deze benoemingen een zekere hiërarchie zouden kunnen insinueren (die er niet is) gebruiken we ze liever niet tijdens de oefeningen. Op de briefings op het circuit kan je ze wel soms horen vallen, vandaar dat we ze hier ook meegeven.
Om dezelfde reden worden extractie-teams bij RED nooit genummerd. Wij spreken niet over team 1,2,3 of A,B,C maar we geven ze een eigen naam. Op de Formule 1 van 2004 hadden we team ‘Rodenbach’, team ‘Dakar’ en team ‘Sweet Home’.
Als basis vertrekken we van de meest voor de handliggende situatie: het voertuig staat met zijn 4 wielen op de grond en is langs alle kanten bereikbaar. We gaan er ook van uit dat er slechts 1 piloot inzit en deze zit dan ook nog links (vb. 24 uren race; Viper, Ferrari Modena,… of rally waarbij we even geen rekening houden met een co-piloot).
Deze handelingen zijn gebaseerd op het FIA-regelement omtrent de KED, aangevuld met de bevindingen en ervaringen van RED.
Tijdens de extractie heeft de dokter de algemene leiding. Hij* corrigeert en stuurt waar nodig.
In een werkelijke situatie is het belangrijk het slachtoffer gerust te stellen en zowel mentaal als fysiek te begeleiden. Het slachtoffer zal zich ook rustiger voelen als hij merkt dat iedereen zijn handelingen met kennis van zaken uitvoert. Opmerkingen binnen het team worden bijgevolg rustig en subtiel gemaakt. Schreeuwen of vloeken zijn uit den boze. Ook nooit snokken, duwen of brusk trekken aan het slachtoffer of diens helm!
De handelingen zijn een beetje artificieel uitgesplits in ‘Fixatie hoofd en hals’, ‘Fixatie thorax + bekken + knieën/polsen’ en ‘Manoever van de extractie’. Deze splitisingen zijn niet absoluut en lopen in elkaar over.
Dit vormt een basis om een KED-team kordaat te laten handelen bij een extractie. Alles kan altijd beter, daarom moet ook deze basis voor verbetering vatbaar blijven.
Nog dit: wie nog nooit een KED vastgenomen of gezien heeft, zal deze beschrijving waarschijnlijk zeer moeilijk vinden. Voor deze mensen stellen we voor om eerst eens naar een oefening te komen, daarna zal alles veel duidelijker worden.
Positie 1: Dokter
Profiel: dokter.
Taak: controle slachtoffer, fixeren halswervelkolom, supervisie extractie.
FIXATIE HOOFD EN HALS
Handen plaatsen onder de helm; duimen net onder de kin, wijsvingers op achterhoofd, oogcontact met slachtoffer. Als de helm uit is verschuiven de duimen van de kin naar de jukbeenderen. Soms moet ook de bivakmuts afgenomen worden. Daarvoor wordt het hoofd even vastgehouden door de Rechts-achter. De bivakmuts wordt dan afgenomen door de Links-achter. Eigen armen opheffen voor plaatsen van de halskraag. Hoofd in positie houden bij het naar voor schuiven. Hoofd blijven fixeren, eventueel KED-plaatsing bijsturen.
Positie van de kinbandjes nakijken (moeten correct in het midden zijn, de dokter kan dit op dat moment het beste zien). Handelingen coördineren.
Na hoofdfixatie zich verwijderen en coördineren. Een ideale plaats om dit te doen is net vòòr de openstaande voorportier. Vanuit die plaats kan de Dokter de handen van het slachtoffer vasthouden.
FIXATIE THORAX+BEKKEN+POLSEN/KNIEËN
De Dokter blijft de handen van het slachtoffer vasthouden zolang als mogelijk. Dit geeft de gelegenheid om contact te hebben met het slachtoffer, zijn pols en capillaire refill te voelen en zo ook een idee te hebben van de circulatie.
MANEUVER VAN DE EXTRACTIE
Tijdens het extractiemanoever gaat de Dokter tussen de Links-achter en de (intussen ingeschoven) materiaalmeester staan en komt zo terecht aan het hoofdeinde van het slachtoffer. Hoofd van het slachtoffer begeleiden langs de rolkooi en de deuropening.
Einde extractie.
Positie 2: Links-achter
Profiel: sterke heffer, zonder rugpijn. Taak: halskraag, kussentje en hoofdfixatie-bandjes plaatsen, gespen inklikken, belangrijkste heffer bij extractie.
FIXATIE HOOFD EN HALS
Vizier openen. Helmbandje losmaken (trek aan rood bandje bij FIA-helmen). Intercom en drankslangentjes verwijderen. Met korte voor- en achterwaartse bewegingen de helm afnemen. Bivakmuts afnemen terwijl de Rechts-achter het hoofd overneemt van de dokter. Bij een echte interventie mag de muts ook gewoon in stukken geknipt worden, net zoals het helmbandje en de veiligheidsgordels. Om logistieke redenen doen we dit tijdens de oefeningen niet. Halskraag plaatsen, onder armen dokter door. Velcro kraag strak vast maken. Linker schouder van de overall vastnemen en het slachtoffer (beetje) naar voor schuiven om de KED te plaatsen. Tijdens het voorwaarts houden van het slachtoffer kan de rug ondersteund worden hetzij door de hand achter de schouder te plaatsen, hetzij door de overal goed vast te grijpen en lichtjes naar boven te trekken. Aannemen van de linker zwarte gesp. Half onder de poep trekken en laten liggen. KED goed positioneren. Kussentje plaatsen. Kinfixatie-bandje kruisen en aanspannen. Voorhoofdfixatie-bandje idem.
FIXATIE THORAX+BEKKEN+POLSEN/KNIEËN
Middelste gele gesp aannemen “geel” vastklikken en teruggeven. Sluiting tegenhouden bij het aantrekken door de Rechts-achter. Bovenste groene gesp aannemen “groen”, vastklikken en teruggeven. Sluiting tegenhouden bij het aantrekken. Onderste rode gesp aannemen “rood”, vastklikken en teruggeven. Sluiting tegenhouden bij het aantrekken. Gele, groene en rode sluitingen tegenhouden bij het opnieuw aantrekken door de Rechts-achter. Sluiting (wit) linker zwarte gesp tegenhouden bij het stevig aantrekken door de Rechts-achter. Rechter zwarte gesp rustig, doch stevig aantrekken om het bekken te fixeren (nooit snokken). Poep, thorax en hoofd van het slachtoffer beetje naar voor en naar rechts (naar het midden van de wagen) brengen. Vervolgens het slachtoffer een beetje naar links (naar buiten toe) kantelen. Dit vergemakkelijkt de passage van het hoofd onder de rolkooi bij de extractie.
MANEUVER VAN DE EXTRACTIE
Met de rechterhand langs achter, rechts, onder de KED vastnemen. De linkerhand grijpt de rand van de KED aan het hoofdeinde. Het slachtoffer naar links van u heffen. Niet recht omhoog maar slechts tot op uw heuphoogte. Slachtoffer zo snel mogelijk horizontaal. Gelijkmatig ondersteunen!!! Het slachtoffer gelijkmatig op de vacuummatras of brancard neerleggen.
Einde extractie.
Positie 3: Rechts-achter
Profiel: Sterk en lenig Taak: Halskraag en hoofdfixatie-bandjes plaatsen, gespen aangeven en aantrekken, poep ondersteunen bij extractie.
FIXATIE HOOFD EN HALS
Intercom en drankslangentjes verwijderen. Met korte voor- en achterwaartse bewegingen de helm afnemen. Helm (heilig voor piloten) weggeven. Hoofd even overnemen van dokter terwijl de links achter de bivakmuts verwijdert. Halskraag omslaan. Rechter schouder van de overall vastnemen en het slachtoffer (beetje) naar voor schuiven om de KED te plaatsen. Tijdens het voorwaarts houden van het slachtoffer kan de rug ondersteund worden hetzij door de hand achter de schouder te plaatsen, hetzij door de overal goed vast te grijpen en lichtjes naar boven te trekken. Aannemen van de rechter zwarte gesp. En doorgeven aan de Rechts-voor. Let er op dat de gordels van de piloot nergens tussen zitten!!! KED goed positioneren. Kinfixatie-bandje, kruisen en aanspannen. Voorhoofdfixatie-bandje idem.
FIXATIE THORAX+BEKKEN+POLSEN/KNIEËN
Middelste gele gesp volledig uitrollen, aangeven “geel”. Rustig aantrekken (nooit snokken). Bovenste groene gesp volledig uitrollen, aangeven “groen”. Rustig aantrekken (nooit snokken). Onderste rode gesp volledig uitrollen, aangeven “rood”. Rustig aantrekken (nooit snokken). Gele, groene en rode gespen opnieuw en goed aantrekken (nooit snokken) “geel, groen, rood”. Linker zwarte gesp rustig, doch stevig aantrekken om het bekken te fixeren (nooit snokken). Sluiting (wit) rechter zwarte gesp tegenhouden bij het stevig aantrekken door de Links-achter. Poep, thorax en hoofd van het slachtoffer beetje naar voor en naar rechts (naar het midden van de wagen) brengen. Vervolgens het slachtoffer een beetje naar links (naar buiten toe) kantelen. Dit vergemakkelijkt de passage van het hoofd onder de rolkooi bij de extractie.
MANEUVER VAN DE EXTRACTIE
De rechterhand van de Links-achter begeleiden naar links, onder de KED. Beide handen onder de poep steken. Eventueel rechter been onder het stuur plaatsen zodat men dadelijk gemakkelijker de poep opwaarts kan duwen. De poep bij het uitheffen zolang mogelijk mee opwaarts duwen. Dan onmiddellijk de benen nog even begeleiden, zover het kan. Zelf uit de wagen komen.
Einde extractie.
Positie 4: Links-voor
Profiel : sterke heffer, zonder rugpijn.
Taak: halskraag afstellen, aangeven hoofdfixatie-bandjes, fixatie knieen, heffen.
FIXATIE HOOFD EN HALS
Afstellen van de halskraag. Aannemen en klaarleggen kussentje en fixatiebandjes. Linker been van de overall vastnemen en het slachtoffer (beetje) naar voor schuiven. Kussentje plooien en in de juiste richting aangeven. Kin- en voorhoofdfixatie-bandjes klaarhouden. Aangeven bandjes. Na hoofdfixatie gaat de dokter vòòr het portier staan. Hierdoor komt er een plaats vrij àchter het portier. Deze plaats innemen.
FIXATIE THORAX+BEKKEN+POLSEN/KNIEËN
De rechter zwarte gesp aannemen die de Rechts-voor onder de beide benen door geeft. Stevig aantrekken. Vervolgens de gesp terug onder een been naar het midden trekken. Linker zwarte gesp, onder de poep en BEIDE benen door steken. De Rechts-voor neemt hem over. Beide gespen zitten nu gekruisd. Zorg dat ze goed in de lies zitten en klik ze vast. Let er op dat de gordels van de piloot nergens tussen zitten! Voeten controleren of deze niet achter de pedalen zitten (belangrijk bij extratie). Knieën fixeren. Bekken in positie houden als de Rechts-achter geel, groen, rood opnieuw aantrekt. Knieën fixeren met velcroband. De benen van het slachtoffer een beetje naar links opschuiven. Let op voeten en pedalen!
MANEUVER VAN DE EXTRACTIE
Rechterhand neemt de grijplus links aan de KED. Linker onderarm onder de benen van het slachtoffer. Heffen en de grijplus onmiddellijk doorgeven aan de materiaalmeester die langs u komt staan. Het bekken en slachtoffer zo snel mogelijk horizontaal. Gelijkmatig ondersteunen! Het slachtoffer gelijkmatig op de vacuummatras of brancard neerleggen.
Einde extractie.
Positie 5: Rechts-voor
Profiel : Lenig
Taak: Gordels losmaken, armen, samen met Dokter midden positie hoofdfixatie-bandjes controleren, zwarte gespen positioneren, heffen (op positie buiten de wagen).
FIXATIE HOOFD EN HALS
Losmaken gordels en deze goed opzij leggen. Helm wegleggen Armen van het slachtoffer vasthouden. Controle positie halskraag; kin in het midden. Armen van het slachtoffer vasthouden tot Dokter ze overneemt. Rechter been van de overall vastnemen en het slachtoffer (beetje) naar voor schuiven. Overnemen rechter zwarte gesp. Let er op dat de gordels van de piloot nergens tussen zitten!!! Armen vasthouden. Controle kin- en hoofdfixatie-bandjes.
FIXATIE THORAX+BEKEN+POLSEN/KNIEËN
Rechter zwarte gesp onder beide benen door steken en aan Links-voor geven. De linker gesp van hem/haar aannemen en aantrekken onder beide benen. Vervolgens de gesp terug onder een been naar het midden trekken. Beide gespen zitten nu gekruisd. Zorg dat ze goed in de lies zitten en klik ze vast. Let er op dat de gordels van de piloot nergens tussen zitten! Polsen fixeren; armen strekken en samenbrengen met velcroband.
Uit de wagen komen, er rond lopen aan de achterzijde en klaar staan achter de Links-achter.
MANEUVER VAN DE EXTRACTIE
Klaarstaan tegen de wagen, achter de Links-achter. Dadelijk bij het uitheffen, rechts van slachtoffer blijven, tussen de wagen en de Links-achter. Bij het heffen onmiddellijk beide handen onder thorax en bekken van het slachtoffer. Positie rechts van het slachtoffer en rechts van de Links-achter. Slachtoffer zo snel mogelijk horizontaal. Het slachtoffer gelijkmatig op de vacuummatras of brancard neerleggen.
Einde extractie.
Positie 6: Materiaalmeester
Profiel : KED-kenner, zeker zijn dat alle gespen klaar zijn voor efficiënt gebruik.
Taak: KED uitpakken, checken en plaatsen, materiaal aangeven en klaarleggen. Linkse lus overnemen van Links-voor tijdens extractiemanoever.
FIXATIE HOOFD EN HALS
Halskraag aan Assist-left geven. KED uitpakken. Gespen controleren! Kussentje en fixatiebandjes aan Links-voor geven. KED klaarhouden; hoofddeel onder eigen kin, linker zwarte gesp in linkerhand, rechter in rechterhand. KED achter het slachtoffer steken. Linker zwarte gesp aan Links-achter geven, de rechter aan Rechts-achter. Vacuummatras of brancard klaar leggen.
FIXATIE THORAX+BEKEN+POLSEN/KNIEËN
Pols-fixatiebandje aan Rechts-voor geven. Knie-fixatiebandje aan Links-voor geven.
MANEUVER VAN DE EXTRACTIE
Klaarstaan naast Links-voor. Met de linkerhand de grijplus overnemen van Links-voor. Met de rechterhand het hoofd van het slachtoffer ondersteunen. Slachtoffer zo snel mogelijk horizontaal. Gelijkmatig ondersteunen! Het slachtoffer gelijkmatig op de vacuummatras of brancard neerleggen.
Einde Extractie
Wanneer er op snelheid getraind wordt, kunnen de Links-voor en de Rechts-voor tijdens de fixatie van het hoofd alvast de gele, groene en rode band vastmaken en een eerste keer aanspannen. Dit wel enkel bij ervaren teams en wanneer dit op voorhand afgesproken is!
* Uiteraard is het de bedoeling dat, als in de tekst het woord ‘hij’ gebruikt wordt, het woord ‘zij’ eveneens van toepassing is, tenzij uit de context anders zou blijken.